‘Port of Zwolle is een goed functionerende haven, maar de ruimte is zeer schaars’

Port of Zwolle; de havens van Zwolle, Meppel en Kampen samen, biedt de regio Zwolle een multifunctionele binnenhaven met een logistieke knooppuntfunctie voor het achterland. ‘Ook economisch voegt PoZ flinke waarde toe aan de regio. De onderzochte terreinen zijn goed voor circa 25.000 (directe) banen en een jaarlijkse toegevoegde waarde van circa € 2,0 tot 2,5 miljard. Het belang van PoZ voor de regionale economie en werkgelegenheid gaat bovendien verder dan de haventerreinen zelf’, aldus Stec Groep in het Onderzoeksrapport ‘duurzame havenontwikkeling Port of Zwolle’ dat medio mei aan de gemeenteraden van Meppel, Kampen en Zwolle werd overhandigd. Maar om de havens up-to-date te houden, moet er nog flink wat water door de IJssel…

PoZ omvat in dit onderzoek de havengebieden van Kampen (Zuiderzeehaven, Haatland), Zwolle (Voorst en Hessenpoort) en Meppel (Oevers ABCD). De terreinen van PoZ liggen centraal in Nederland en zijn goed bereikbaar via diverse waterwegen.

Weinig beschikbare ruimte

Voedingsmiddelen, veevoeder en landbouwproducten, ruwe mineralen (bijv. zand en grind) en bouwmaterialen en aardolie(producten) kenmerken de goederenstromen in PoZ. Veel gevestigde bedrijven houden zich bezig met op- en overslag, logistiek en productie rondom deze goederenstromen. ‘Over het algeheel functioneert PoZ goed’, aldus de onderzoekers. ‘De terreinen passen goed bij wat de gevestigde bedrijven nodig hebben voor hun activiteiten. Op diverse terreinen zijn stappen gezet op het vlak van energie, klimaat, circulaire economie en digitalisering. Wel zitten de terreinen inmiddels vol; er is nauwelijks nog grond uitgeefbaar en de leegstand is laag.’

PoZ kan echter niet achterover leunen. ‘Er komt veel op de haven af, zoals de omslag naar een circulaire economie, energietransitie, klimaatadaptatie, verduurzaming van het (goederen)vervoer en digitalisering. Ook andere havens, met sterke connecties met PoZ, worden hiermee geconfronteerd en werken hard aan de toekomst’, aldus de onderzoekers. ‘Wil PoZ zijn relevantie en positie behouden, dan moet deze doorontwikkelen tot een haven van de toekomst.’ Hiervoor zijn drie scenario’s als kansrijk bestempeld: circulaire en biobased bouw, vergroening van de landbouw en duurzame energie.

Biobased materialen

Het bouwen met biobased materialen wordt gezien als een oplossing om te kunnen voldoen aan de klimaatopgave en doelstellingen voor de circulaire economie. Bij biobased bouw worden natuurlijke en hernieuwbare bouwmaterialen, zoals hout of verschillende grassoorten gebruikt. Ook staat het (hoogwaardig) hergebruiken van (bouw)materialen centraal. Denk aan materialen die uit de sloop van bestaande gebouwen komen. Een slimmer gebruik van grondstoffen in de bouw is daarnaast belangrijk om minder kwetsbaar te worden voor tekorten, haperende ketens en grillige prijzen. Circulaire en biobased bouw is met name kansrijk in Kampen en Meppel. Specifiek is Kampen een aantrekkelijke locatie voor het huisvesten van productie-gerelateerde activiteiten. Meppel heeft een sterke uitgangspositie om zich door te ontwikkelingen als grondstoffenknooppunt.

Vergroening landbouw

‘Veel signalen wijzen op een flinke omslag voor de landbouw’, stelt het rapport. ‘Denk aan het groeiend aantal consumenten dat minder of geen vlees eet, de groeiende druk om de veestapel kleiner te maken en om de switch te maken naar meer plantaardige eiwitten. De noodzaak om tot een omslag in ons voedselsysteem te komen, is met de oorlog in Oekraïne relevanter dan ooit. De landbouwsector speelt een sleutelrol in het aanleveren van biobased grondstoffen om te voldoen aan de behoefte aan natuurlijke en duurzame materialen voor de bouw, maar ook voor een duurzame, gezonde en zelfvoorzienende voedselproductie.’ Vergroening van landbouw heeft impact op alle havengebieden in PoZ, omdat elk havengebied landbouw gerelateerde bedrijvigheid huisvest. PoZ als geheel vormt een aantrekkelijke locatie voor nieuwe bedrijven.

Duurzame energie

De fossiele sector gaat krimpen. De Rijksoverheid wil het gebruik van fossiele brandstoffen, zoals aardgas, steenkool en aardolie, sterk te verminderen om zo de CO2-uitstoot terug te brengen. Het belang van de omslag naar een duurzaam energiesysteem is daarbij nog eens extra onderstreept door enorme prijsstijgingen en de huidige geopolitieke situatie. Deze omslag gaat gepaard met het faciliteren van nieuwe, duurzame energieproductie zoals zon, wind, waterstof. Maar ook het bieden van ruimte voor een duurzaam energienetwerk, zoals opslagfaciliteiten en onderstations. Denk verder aan allerlei faciliteiten voor duurzaam weg- en  watervervoer. ‘De terreinen in Kampen en het bedrijventerrein Hessenpoort in Zwolle hebben potentie om te fungeren als batterij voor de regio. Specifiek liggen in Kampen kansen om uit te groeien tot het waterstof- en groen gas knooppunt voor (zwaar) transport. Hessenpoort ligt strategisch nabij grootschalige energie-infrastructuur, waardoor kansen voor grootschalige energie opwek en opslag te verzilveren zijn. ‘

Ruimtevraag

Uit recente prognoses kan worden afgeleid dat door economische groei, werkgelegenheidsontwikkeling en dynamiek bij bedrijven in PoZ tot 2040 autonoom zo’n 36 tot 72 hectare extra ruimte nodig is. Door actieve inzet op de doorontwikkeling van PoZ is bovendien een additionele ruimtevraag te verwachten. Dit betreft de extra vraag door transitie-impact bij bestaande bedrijven van circa 40 tot 45 hectare netto, de additionele ruimtevraag vanuit nieuwe bedrijven van circa 30 tot 35 hectare én de extra vraag door energietransitie en klimaatopgaven, zo stellen de onderzoekers. ‘Kortom: in totaal bedraagt de additionele vraag zo’n 70 tot 80 hectare. Dit is nog exclusief ruimtevraag voor energietransitie en klimaatadaptatie. Deze vraag is moeilijk in een exact cijfer uit te drukken en in belangrijke mate afhankelijk van wensen en keuzes hierin. Ruimte is een belangrijke sleutel om de transitie vorm te geven. Daarbij is een diverse mix aan typen ruimte nodig, aansluitend bij de verschillende levensfasen van bedrijven. ‘Dit brengt de beoogde uitbreidingslocaties in Kampen (De Melmerpolder), Meppel (Oevers S) en Zwolle (Hessenpoort) in beeld, maar vraagt ook actieve inzet van alle partijen om de bestaande haven- en bedrijventerreinen naar de toekomst zo optimaal mogelijk te benutten.’