Sleutelrol voor havens in transitie naar circulaire economie

Port of Zwolle ontwikkelen tot een logistieke hub voor circulaire bedrijvigheid. Dat is het doel van het Regio Deal-project dat is gekoppeld aan het havenbedrijf van Zwolle, Kampen en Meppel. Tineke de Nooij (gemeente Kampen), Wouter Grendelman (gemeente Meppel) en Hedwig Duteweerd (gemeente Zwolle) vertellen over de transities die Port of Zwolle aanjaagt. Zij zijn het erover eens: ‘Havens van de toekomst spelen een sleutelrol in de transitie naar de circulaire economie’.’

Nederland werkt toe naar een volledig circulaire economie in 2050. De overheid heeft daarin een belangrijke rol. Gelukkig draagt het Rijk via de Regio Deal bij aan de zoektocht naar hoe de haven van de toekomst er uit moet zien, steekt Tineke van wal. Het is nu het moment om het anders te gaan doen in de havens van Port of Zwolle!

Sturen op de toekomst

Vanuit de Regio Deal zijn daarom onder de titel ‘Sturen op de toekomst’ de ambities op papier gezet. Hierin staat het perspectief voor de havens in 2050. Een toekomst waarin Port of Zwolle, naast op- en overslag, een volwaardig circulair maak- en innovatiecluster is, een klimaatadaptieve haven waar energie wordt opgewekt in plaats van verbruikt en die bijdraagt aan de brede welvaart. ‘Het gaat om drie transitiepaden’, legt Tineke uit. ‘Die houden verband met de typen grondstofstromen die via onze havens het meest worden vervoerd: agrarische producten, brandstoffen en bouwmaterialen.’

Wie denkt dat er simpelweg andere grondstoffen de havens in en uit zullen gaan, heeft het mis. De havens gaan voor echte, duurzame verandering. Om bij het ‘transitiepad’ agro te beginnen: in plaats van soja verwerken tot veevoer, kan het in de haven worden bewerkt tot hoogwaardige vleesvervangers (eiwittransitie). En in plaats van olie, kan groene waterstof worden opgewekt in de havens. Het verschepen van beton, zand en grind voor woningbouw kan plaatsmaken voor fabrieken aan wal, waar bio based prefab-constructies voor modulaire bouw worden gemaakt.

Dóór deze drie transitiepaden loopt de rode draad logistiek. Het uitgangspunt daarbij is: door slim combineren van water, spoor en weg ontwikkelt de regio een sterke uitgangspositie voor duurzaam transport. Vanuit Meppel is een vracht via Kornwerderzand zó in onder meer Engeland of Denemarken. ‘Er loopt momenteel een proef om betonblokken voor de bouwsector niet per vrachtwagen, maar per schip te vervoeren vanuit Port of Zwolle naar Denemarken. Eén vrachtschip vervangt honderd vrachtwagens. Dat is veelbelovend. Zeker in tijden van een chauffeurstekort’, zegt Wouter.

Samen kom je verder

Het Regio Deal-project – dat overigens ook financiële middelen of gelden vanuit het Europese Interregproject North Sea Region heeft ontvangen - is doorspekt met termen als windmolens, windenergie, elektrolyse, waterstof en schoon transport. Wouter: ‘De omslag naar nieuwe technieken en brandstoffen kunnen we overigens niet als havenbedrijf alléén maken. Meerdere organisaties trekken samen op: ook containervervoerder MCS, energieleverancier IJsseldelta Wind, provincie Overijssel, Sendo Shipping en Milo zijn nauw betrokken.’

Hedwig: ‘We kunnen van alles uittekenen, maar de bedrijven moeten het doen. Gedegen onderzoek, waarbij het bedrijfsleven betrokken is, dát is de aanpak waarmee we succes willen boeken. We organiseren onder meer sessies waarbij ondernemers en raadsleden meedenken en we interviewen een grote groep ondernemers één op één.’

Daarnaast overlegt het programmateam - met de drie gemeenten, Port of Zwolle en het Noordelijk Innovatielab Circulaire Economie (NICE) - wekelijks, waarbij regelmatig experts worden ingevlogen. En NICE werkt ook veel met jonge mensen, afstudeerders. ‘Heel interessant, want die komen met frisse ideeën. Zouden we als gemeenten alleen op eigen grondgebied plannen maken, dan waren we misschien sneller gegaan. Maar sámen komen we verder’, zegt Wouter.

Water, weg én spoor

Ook het Zwolse bedrijventerrein Hessenpoort is aangehaakt. Hedwig: ‘Op Hessenpoort is een smart energy hub in ontwikkeling. Deze energy hub ontsluit het potentieel van verschillende vormen van duurzame energie, en koppelt daarmee producten direct aan afnemers en brengt dit decentraal bij elkaar. In het kader van de Regio Deal worden de mogelijkheden verkend voor een spoorterminal. Als die er komt, kan Regio Zwolle ook voor vrachtvervoer per spoor worden ontsloten. Dan worden we hier in de regio sterk op het gebied van weg, water én spoor, een belangrijke impuls voor duurzamer transport.’

Alles benutten

Grote plannen dus, maar geen onbeperkte ruimte. Tineke: ‘Daarom kijken we ook hoe we de ruimte die er is, beter kunnen benutten. Dat is een essentieel onderdeel van verduurzaming.’ Door ketens van bedrijven te clusteren in de haven, waarbij de ene partij gebruik maakt van de reststromen van de ander, wordt de meerwaarde van de havens vergroot. De een zijn afval is de ander zijn grondstof’, zegt Wouter. ‘In Kampen zit een rioolwaterzuivering. Hun slib kan worden omgezet naar groen gas.’

Pioniers

Hoe dit alles precies vorm krijgt in Port of Zwolle, wordt dag in dag uit uitgedokterd, onderstrepen de drie pioniers. ‘Het was voor ons dan ook geweldig nieuws toen we hoorden dat we de Regio Deal binnen hadden en volop aan de slag konden met circulariteit in het regionale havenbedrijf. We beseffen ons goed dat dit pad naar duurzaamheid en circulariteit is omgeven met onzekerheden en willen hier daarom graag samen in op blijven trekken. Zodat we kunnen bijdragen aan het vertalen van de ambities naar concrete ontwikkelingen in Zwolle, Kampen en Meppel.’