Port of Zwolle moet vliegwiel zijn voor circulaire regio

De gemeente Zwolle zet met geld uit de Regio Deal vol in op het verduurzamen van de havens in de Port of Zwolle. Die gaan in de toekomst een cruciale rol spelen in de energietransitie en de transitie naar een circulaire economie, meent de regio. De eerste stap is het vrijspelen van ruimte. De havens en bedrijventerreinen van de Port of Zwolle zitten nu al nagenoeg vol, terwijl de transities nog zeker 106 hectare aan extra ruimte vragen.

De Zwolse wethouder Paul Guldemond stuurde eind vorig jaar het ambitiedocument ‘Port of Zwolle – Sturen op de Toekomst’ naar de gemeenteraden in Meppel, Kampen en Zwolle om verder te praten over het verduurzamen van de havens. 'Nu de gemeenteraden geïnformeerd zijn kan de volgende fase van de Regio Deal verder. Hiervan is een onderdeel het zoeken naar ruimte. Dit betekent in eerste instantie inzetten op optimalisatie en transformatie van bestaan terreinen. Met elkaar gaan we onderzoeken welke kansen hiervoor zijn', schrijft de wethouder in de brief. 

Het door Guldemond opgestuurde ambitiedocument bouwt voort op het onderzoeksrapport Duurzame Havenontwikkeling Port of Zwolle is opgesteld door een consortium onder leiding van ruimtelijk-economisch onderzoeksbureau Stec Groep. De opdrachtgevers zijn de gemeenten Zwolle, Kampen en Meppel, havenbedrijf Port of Zwolle en stichting Noordelijk Innovatielab Circulaire Economie (NICE). In het onderzoeksrapport worden verschillende transitiekansen voor de Port of Zwolle geïdentificeerd.  

Voortbouwen op bestaande DNA 

Een van de vertrekpunten in het rapport is dat de Port of Zwolle moet voortbouwen op het eigen DNA om de transitie te laten slagen. Momenteel zitten er al veel landbouw-, bouw- en energiebedrijven in de havens rondom Zwolle. Deze bedrijven moeten volgens Stec Groep het middelpunt van de transitie vormen. De auteurs van het rapport identificeren drie kansrijke transitiepaden: circulaire en biobased bouw, vergroening van de landbouw en duurzame energie. Inzetten op het circulair maken van deze goederenstromen moet het vliegwiel voor de zijn. 

In de haven van Meppel wil Port of Zwolle bijvoorbeeld volop inzetten op het hergebruik van materialen als beton en bouwpuin uit gesloopte gebouwen. Deze materialen moeten Meppel binnenkomen als scheepsvracht om daar verwerkt te worden tot nieuwe grondstoffen, die in de regio Zwolle gebruikt zullen worden. De haven Meppel als grondstoffenknooppunt is een van de vier showcase-projecten in het Port of Zwolle-cluster dat in het rapport van Stec naar voren komt. De haven Kampen, die als batterij voor de regio duurzame energie moet opwekken en opslaan, is een tweede showcase. Volgens het rapport moet de haven in Kampen de komende jaren inzetten op waterstof en groen gas. Verder moet er een circulair mkb-lab komen voor circulaire innovatie. Het Zwolse bedrijventerrein geldt als proeftuin voor klimaatadaptatie.   

Innovatie van belang 

Het rapport stipt verder innovatie aan als belangrijke voorwaarde voor een circulaire Port of Zwolle. 'Het is belangrijk om ruimte te bieden aan startups om innovatie op gang te brengen. Met de instroom van nieuwe kennis wordt een lock-in effect voorkomen en de transitie van de Port of Zwolle naar haven van de toekomst versneld. Het idee hierachter is ook dat traditionele bedrijven zich aan de nieuwkomers optrekken. We zien in andere havens dat er specifieke ruimte wordt gereserveerd om startups te accommoderen.' Fenna den Hartog, junior projectleider bij Stichting NICE: 'Naast technologische innovatie denken wij ook aan sociale innovatie. We moeten op zoek naar nieuwe manieren van samenwerking en naar manieren om bedrijven in de keten met elkaar te laten praten.'  

Gebrek aan ruimte 

Ruimte is in de Port of Zwolle de komende jaren één van de bottlenecks. Veel havens en bedrijventerreinen zitten al vol of bijna vol, terwijl de verwachting is dat er 106 hectare tot 162 hectare extra nodig is voor onder meer uitbreiding van economische activiteiten en nieuwe ruimteclaims vanuit de energietransitie. Het uitbreiden van de havens en bedrijventerreinen buiten de bestaande stad is een van de oplossingen, maar niet overal bestaat die mogelijkheid. Daarom krijgen het beter benutten van bestaande bedrijventerreinen en het herstructureren en transformeren van terreinen de voorkeur. Ook wordt zijdelings het bouwen in de hoogte genoemd. Het helpt dat het havenbedrijf in veel havens nog eigenaar is van de grond en deze in erfpacht uitgeeft, waardoor op langere termijn invloed uitgeoefend kan worden op de invulling van de locaties. Dit betekent ook dat er de komende jaren 'nee' verkocht kan worden aan bedrijven die niet passen binnen de circulaire transitie.  

Tijdsplanning 

De komende jaren moet de Port of Zwolle zich voorbereiden op het 'begin van de echte circulaire economie' in 2030. Pas vanaf dat jaar zal de ruimtevraags als gevolg van de circulaire economie echt toenemen. Het stevig inzetten op het optimaliseren van de huidige bedrijventerreinen is daarom nu al een absolute must, volgens de auteurs. Ondernemers moeten daarin worden meegenomen, zodat zij weten wat hen de komende jaren te doen staat. Stec Groep schrijft dat regionale afspraken over bedrijventerreinen verankerd moeten worden. De havens moeten niet met elkaar gaan concurreren. 'In potentie zijn de havens juist complementair aan elkaar, daarom moet onnodige concurrentie voorkomen worden.'  Tussen 2030 en 2040 wordt de transitie van de Port of Zwolle versneld. 'In deze periode moet de benodigde ruimte beschikbaar zijn om tijdig en met succes op de voorziene transitie te kunnen antwoorden', aldus Stec Groep. Na 2040 is de Port of Zwolle circulair. 'We beseffen dat dit traject is omgeven met onzekerheden', eindigt Guldemond in zijn brief. 'Niemand heeft dit pad naar volledige duurzaamheid en circulariteit al bewandeld en daarom is het ambitiedocument een open uitnodiging om dit traject samen met elkaar aan te gaan.'